Polska zajmuje szóste miejsce w Europie pod względem atrakcyjności inwestycyjnej. Jako największa gospodarka w regionie, ze strategicznym położeniem, odgrywa istotną rolę w budowaniu odpornych, zrównoważonych i konkurencyjnych łańcuchów dostaw w szybko zmieniającym się globalnym środowisku. Tym samym jej potencjał inwestycyjny wciąż rośnie. Wielka Brytania już jest strategicznym partnerem dla Polski, potencjał jest jednak znacznie większy.

– Stosunki polsko-brytyjskie i handlowe, inwestycyjne, wymiany na każdym poziomie są nieporównywalne przy tym, co było 20 lat temu, natomiast żeby to nadal trwało, trzeba szukać nowych rozwiązań – ocenia w rozmowie z agencją Newseria prof. Witold Orłowski, główny doradca ekonomiczny PwC z Akademii Finansów i Biznesu Vistula i Politechniki Warszawskiej.

Z raportu BPCC „Potencjał polsko-brytyjskiej współpracy gospodarczej” wynika, że w ostatnich latach zwiększyła się dynamika współpracy Polski z Wielką Brytanią. Wartość wymiany handlowej w 2023 roku wyniosła 36,4 mld euro i wzrosła o 35 proc. w porównaniu do 2018 roku. Szybko rośnie wartość brytyjskich inwestycji (wzrost o 103 proc. względem 2018 roku, do poziomu 91,4 mld euro) czy liczba firm z udziałem brytyjskiego kapitału (ponad 1,4 tys. w 2022 roku).

Polska stopniowo umacnia swoją pozycję w Europie – zajmuje 26. miejsce globalnie i drugie w regionie Europy Środkowo-Wschodniej w Logistics Performance Index 2023 Banku Światowego, z kolei według EY pod względem atrakcyjności inwestycyjnej jesteśmy na szóstym miejscu w Europie.

– Sukces gospodarczy Polski z ostatnich 20 lat, który ma swoje odbicie również w ogromnym wzroście relacji polsko-brytyjskich, głównie wiązał się z wykorzystaniem zasobów wykwalifikowanej i taniej pracy w Polsce. Ona już nie jest tania i nie zależy nam na tym, żeby była. Aby Polska stawała się w coraz większym stopniu trwałym partnerem gospodarczym Wielkiej Brytanii, to nie może być oparte po prostu na taniej pracy, musi to być oparte na współpracy partnerów, którzy dysponują przede wszystkim wiedzą, kapitałem ludzkim, czyli tym, co jest najważniejsze we współczesnej gospodarce – przekonuje prof. Witold Orłowski.

BPCC ocenia, że Europa Środkowo-Wschodnia stała się kluczowym regionem dla nearshoringu, a Polska, jako największa gospodarka w tym regionie ze strategicznym położeniem, odgrywa istotną rolę w budowaniu odpornych, zrównoważonych i konkurencyjnych łańcuchów dostaw w szybko zmieniającym się globalnym środowisku.

– Dla amerykańskich i brytyjskich firm Polska jest dziś doskonałym miejscem do inwestowania z jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek w Europie, stabilnym otoczeniem politycznym i regulacyjnym oraz potencjałem, aby służyć jako centrum biznesu nie tylko w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, ale także w całej Unii Europejskiej. Szanse gospodarcze w Polsce są odczuwalne nie tylko w dynamicznie rozwijającej się Warszawie, ale także w bardziej niedokapitalizowanych częściach kraju, takich jak Polska Wschodnia i Przesmyk Suwalski – podkreśla Mark Brzeziński, dyrektor generalny w firmie Brzezinski Global Strategies, były ambasador USA w Polsce.

Polska jest szczególnie atrakcyjnym rynkiem m.in. ze względu na dostęp do infrastruktury i kapitału ludzkiego. Z perspektywy inwestorów polska gospodarka oferuje dostęp do dobrze wykwalifikowanych pracowników, zwłaszcza w sektorach nowych technologii. Ich wysoki poziom znajomości języka angielskiego i innych języków obcych dodatkowo zwiększa konkurencyjność na rynku globalnym.

– Brytyjscy inwestorzy w Polsce znajdują się w pierwszej piątce największych inwestorów i czynnikami przyciągania do nas, do naszej gospodarki inwestycji brytyjskich jest przede wszystkim wysoko wykwalifikowana siła robocza czy kapitał ludzki i kompetencje pracowników, którzy już dotąd bardzo aktywnie współpracowali np. z innymi inwestorami zagranicznymi albo rozwinęli swoje kompetencje w branżach opartych na wiedzy – tłumaczy dr hab. Eliza Przeździecka, prof. SGH, dyrektorka Instytutu Ekonomii Międzynarodowej SGH.

Chociaż Polska nie jest już postrzegana przez pryzmat niskich kosztów pracy, wciąż zajmuje czołowe miejsce wśród globalnych lokalizacji dla centrów biznesowych (ponad 450 tys. zatrudnionych osób w ponad 1,9 tys. centrach). Wraz z rozwojem tego sektora i rosnącymi wymaganiami klientów polski rynek nie tylko przechodzi transformację, lecz także skupia się na podnoszeniu jakości tego typu usług. Dodatkowo charakteryzuje go wysoka odporność na globalne kryzysy. Kluczowym aspektem z punktu widzenia inwestorów jest też strategiczne położenie Polski.

– Polska będąc krajem w centrum tego regionu z bardzo dobrze rozwiniętą siecią infrastruktury drogowej i w ogóle transportowej, a także dostępem do krajów Unii Europejskiej bez barier sprzedawania towarów produkowanych w Polsce, może być bardzo atrakcyjnym miejscem dla inwestowania przez inwestorów z Wielkiej Brytanii – przekonuje Eliza Przeździecka.

Raport BPCC wskazuje, że już teraz skumulowana wartość brytyjskich inwestycji wynosi 91,4 mld zł, co daje wzrost o 103 proc. w porównaniu do 2018 roku. Wśród głównych inwestorów są GSK, bp, Castorama czy HSBC. Inwestorzy z wysp zajmują piąte miejsce w zestawieniu największych inwestorów w Polsce.

– Mamy bardzo wysoko oceniane i bardzo dobrze rozwinięte dotychczasowe relacje, zarówno gospodarcze, bazujące na handlu, jak i inwestycjach. Więc ta przyszłość rysuje się w całkiem dobrych barwach i mam wrażenie, że jeszcze ciągle nie odkryliśmy wszystkich branż i gałęzi gospodarki, w których moglibyśmy rozwijać współpracę – ocenia dyrektorka Instytutu Ekonomii Międzynarodowej SGH.

Dane BPCC potwierdzają także, że mimo brexitu również relacje handlowe nabrały nowej dynamiki. W 2023 roku wartość wymiany towarów i usług osiągnęła rekordowe 36,4 mld euro, co oznacza wzrost o 35 proc. w porównaniu do 2018 roku.

Główne kategorie towarów eksportowych z naszego kraju do Wielkiej Brytanii to maszyny, urządzenia oraz sprzęt transportowy, żywność i inwentarz żywy, a także towary przemysłowe. W zakresie importu z Wielkiej Brytanii najważniejszymi kategoriami w 2023 roku były maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy czy chemikalia.

– W handlu, w sferze produkcji przemysłowej, trzonem współpracy nadal będzie cała duża grupa maszyn i urządzeń, do których w szczególności dostarczamy komponenty, ale także tzw. maszyny do przetwarzania danych. To znacząca grupa towarów, w których możemy budować swoją konkurencyjność w długim okresie. Wielka Brytania ma bardzo duże potrzeby dotyczące dostawy żywności, a Polska może być jej znaczącym dostawcą – dodaje dr hab. Eliza Przeździecka.

Europejski Bank Centralny przygotowuje się do wprowadzenia cyfrowego euro, które w zamyśle ma uzupełniać tradycyjną walutę i dostosować europejski system finansowy do wymogów ery cyfrowej. Eksperci podkreślają, że nowa forma pieniądza mogłaby wzmocnić pozycję euro na globalnym rynku oraz zwiększyć elastyczność i bezpieczeństwo płatności. EBC widzi w tym rozwiązaniu szansę na poprawę konkurencyjności gospodarki. Z drugiej strony nie brakuje też obaw o bezpieczeństwo i stabilność cyfrowej waluty.

– Wprowadzenie do obrotu cyfrowego euro znacząco wzmocniłoby jednolitą walutę, jednolity pieniądz europejski. Euro zyskałoby postać, która jest bardzo atrakcyjna zarówno dla globalnych inwestorów, jak i użytkowników w Unii Europejskiej. To miałoby dobry wpływ na wzmocnienie międzynarodowej roli tej waluty – ocenia w rozmowie z agencją Newseria prof. dr hab. Artur Nowak-Far z Katedry Integracji i Prawa Europejskiego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

Euro to najbardziej namacalny element europejskiej integracji. Wprowadzono je w 1999 roku jako walutę rozliczeniową, a 1 stycznia 2002 roku weszło do obiegu w formie banknotów i monet. Dziś jest oficjalną walutą 20 państw Unii, które razem tworzą strefę euro, ale jej wpływ wykracza daleko poza granice UE – euro jest obecnie drugą najczęściej używaną walutą na świecie, 20 proc. globalnych rezerw walutowych utrzymywanych jest w euro, a wiele krajów i terytoriów na całym świecie bezpośrednio lub pośrednio powiązało z nim swoją walutę.

Cyfrowe euro ma być cyfrową formą pieniądza banku centralnego, emitowaną przez EBC, dostępną i akceptowaną we wszystkich krajach strefy euro. Nie zastąpi gotówki, ale ma ją uzupełniać, umożliwiając bezpieczne, łatwe i tanie płatności cyfrowe w całej strefie euro, aby nadążać za zmianami w epoce cyfrowej.

– Euro cyfrowe nie będzie konkurencją dla realnego euro, to jest jedynie wzbogacenie oferty dla użytkownika – mówi prof. dr hab. Artur Nowak-Far.

Ma to m.in. umożliwić reagowanie na zmieniające się preferencje dotyczące płatności, ale także wzmocnić autonomię i odporność Europy.

– Nie powinniśmy lekceważyć geopolitycznych podziałów; powinniśmy być wyposażeni w cyfrową walutę, która pomoże bronić naszej suwerenności – wskazywała prezeska Europejskiego Banku Centralnego (EBC) Christine Lagarde podczas debaty w Parlamencie Europejskim na początku lutego br.

Lagarde podkreśliła też, że wprowadzenie cyfrowego euro jest niezbędne do tego, aby Europa miała solidną infrastrukturę płatniczą i narzędzie, które umożliwi dokonywanie płatności transgranicznych. W tej chwili nie ma bowiem żadnego europejskiego cyfrowego rozwiązania płatniczego, które byłoby dostępne w całej strefie euro, a EBC podaje, że w 13 spośród 20 krajów strefy euro płatności kartą są obsługiwane przez międzynarodowe systemy kart płatniczych. Cyfrowe euro mogłoby więc ułatwić transakcje transgraniczne, eliminując część kosztów związanych z przewalutowaniami i pośrednikami finansowymi.

– Euro w postaci cyfrowej mogłoby się stać przedmiotem inwestycji, częścią portfeli inwestycyjnych, które utrzymywane są przez inwestorów zainteresowanych wyłącznie walutami cyfrowymi. To oznaczałoby również, że Europejski Bank Centralny może emitować walutę euro w postaci cyfrowej i uzyskiwać z tego dochody zwane seniorażem, które są po prostu dochodem z samej emisji pieniądza i wpuszczania go do obrotu – wyjaśnia prof. Artur Nowak-Far. – Krótko mówiąc, jest to ta sama sytuacja, którą mają np. emitenci pierwotni bitcoina. Tyle że w tym przypadku EBC musi utrzymywać stały parytet „prawdziwego” euro z euro cyfrowym w stosunku wynoszącym zawsze 1:1. Nie może być tak, że jedno cyfrowe euro nagle zacznie być warte na rynku 50 gotówkowych euro albo odwrotnie. Tutaj ważnym zagadnieniem technicznym jest to, żeby ten parytet był taki sam.

Europejski Bank Centralny przygotowuje się do wyemitowania własnej waluty cyfrowej już od listopada 2023 roku. Decyzja o kolejnej fazie projektu ma zapaść pod koniec 2025 roku, ale – jak podkreśliła w europarlamencie szefowa EBC Christine Lagarde – kwestie takie jak wpływ cyfrowej waluty na stabilność finansową czy próg prywatności wciąż wymagają publicznej dyskusji.

EBC dostrzega w cyfrowym euro szansę na unowocześnienie systemu finansowego oraz poprawę konkurencyjności europejskiej gospodarki. Bank mógłby też skorzystać na wprowadzeniu cyfrowej waluty, czerpiąc zyski z emisji, a dochody z tego tytułu mogłyby zostać wykorzystane na dalsze stabilizowanie systemu finansowego w strefie euro. Z drugiej strony obawy dotyczą m.in. kwestii stabilności cyfrowego euro oraz potencjalnych spekulacji, które mogłyby prowadzić do wahań wartości tej waluty. 

– Zasadniczą wadą cyfrowego euro jest ryzyko związane z tym, jak bank centralny poradziłby sobie z utrzymywaniem jednolitego kursu euro wobec samego siebie – ocenia prof. dr hab. Artur Nowak-Far.

Prace nad cyfrową walutą prowadzi nie tylko UE, ale podejście do tego tematu w różnych krajach mocno się różni. Dla przykładu w USA podejście do cyfrowej waluty zmieniło się wraz z nową administracją, ponieważ prezydent Donald Trump jednoznacznie sprzeciwił się koncepcji cyfrowego dolara emitowanego przez bank centralny. Z kolei Chiny wprowadziły już cyfrowego juana (e-CNY) w celu zmodernizowania systemu płatniczego, zwiększenia kontroli nad przepływem pieniędzy oraz zmniejszenia zależności od gotówki, ale zachodzą podejrzenia, że tamtejsza e-waluta może być powiązana z chińskim systemem oceny społecznej obywateli. Podobne obawy – o nadmierną kontrolę nad finansami obywateli i potencjalne ograniczanie ich wolności ekonomicznej – pojawiają się też przy okazji prac nad cyfrowym euro. 

– Proces wprowadzenia euro wymaga rozwiązania szeregu bardzo poważnych problemów technologicznych. Poza utrzymaniem parytetu rozwiązania wymaga zapewnienie anonimowości transakcji, bo jednak transakcja może być teoretycznie zapisana gdziekolwiek i być do wglądu przez władzę publiczną, więc przełamanie tej prawidłowości, polegające na tym, że my właśnie gwarantujemy wymazanie tej transakcji, gwarantujemy nieodnotowywanie tego w rejestrach publicznych, jest bardzo poważnym zagadnieniem natury technologicznej. Myślę, że przez najbliższe dwa lata jeszcze nie będziemy mieć na pewno euro cyfrowego – ocenia ekspert SGH.

Parlament Europejski przyjął na plenarnym posiedzeniu zalecenia dla Europejskiego Banku Centralnego po przeprowadzonej debacie na temat jego priorytetów i działań z przewodniczącą Christine Lagarde. Zdaniem europosła PiS Bogdana Rzońcy, który uczestniczył w debacie, zduszenie inflacji przez EBC jest sukcesem, ale wciąż poważnym wyzwaniem. Jak podkreśla, w kwestii obniżek stóp procentowych bank powinien uwzględniać interesy wszystkich przedsiębiorców działających w strefie euro, także tych rozliczających się w innych walutach. Istotne jest również zachowanie neutralności ideologicznej, np. w aspektach ekologicznych, oraz kontrola nad wydatkami na ten cel.

– Zduszenie inflacji to jest wielkie wyzwanie. Było tak, że w strefie euro inflacja wynosiła nawet 10,6 proc., w tej chwili jest około 2,5 proc., więc kierunek jest dobry i właściwy. Europejski Bank Centralny poprzez różnego rodzaju interwencje pomógł w zduszeniu tej inflacji – mówi agencji informacyjnej Newseria Bogdan Rzońca, poseł do Parlamentu Europejskiego z PiS, koordynator ds. budżetu, reprezentujący grupę Europejskich Konserwatystów i Reformatorów. – Ale oczywiście to jeszcze nie jest koniec, zobaczymy, jakie będą następne interwencje i działania Europejskiego Banku Centralnego, na przykład w stosunku do tego, co będzie robił na arenie gospodarczej Donald Trump i Ameryka, bo to jest naprawdę istotne z punktu widzenia całej Unii Europejskiej.

Przy 378 głosach za, 233 przeciw i 26 wstrzymujących się europosłowie przyjęli we wtorek 11 lutego doroczne zalecenia dla Europejskiego Banku Centralnego. Zalecają, by EBC zrobił więcej w celu powstrzymania inflacji, której skutki najmocniej odczuwają najmniej zarabiający. Dzień wcześniej w Strasburgu odbyła się debata na ten temat z udziałem Christine Lagarde, szefowej Europejskiego Banku Centralnego.

Parlamentarzyści wytknęli EBC błędne przekonanie, że inflacja będzie jedynie przejściowa, co oznacza, że konieczne jest ulepszenie modeli prognozowania gospodarczego, aby umożliwić lepsze kształtowanie polityki monetarnej. Parlament potępił też „znaczne dotacje” dla banków wynikające pośrednio z polityki EBC, która doprowadziła do dużych odsetek od depozytów bankowych w EBC, i zaapelował o złagodzenie tego problemu.

– Wszyscy by chcieli obniżenia stóp procentowych, wszyscy by chcieli ustalenia takiego kursu euro przez Europejski Bank Centralny, który będzie odpowiadał przedsiębiorcom, ale są przedsiębiorcy, którzy więcej eksportują, i są tacy, którzy więcej importują, wobec tego tu zawsze trzeba znaleźć jakiś zdrowy rozsądek. Ten zdrowy rozsądek musi dominować działania Europejskiego Banku Centralnego, dlatego musi on wiedzieć, jakie są podstawowe makroekonomiczne dane w poszczególnych krajach, żeby nie działał na ślepo – jeśli pomaga, to musi pomagać w sposób uzasadniony – postuluje Bogdan Rzońca. – Powiedziałem podczas debaty jeszcze jedną istotną rzecz, inni też o tym mówili, żeby Europejski Bank Centralny nie był zbyt ideologiczny.

Europosłowie postulują, by stabilność cen pozostała głównym celem banku centralnego, a ich zdaniem skupianie się na celach drugorzędnych może uderzać w niezależność EBC.

W ocenie Bogdana Rzońcy EBC powinien się wystrzegać preferowania rozwiązań niesprawdzonych, np. w kwestii polityki klimatycznej. Poseł powołuje się przy tym na raport Europejskiego Trybunału Obrachunkowego oceniający, czy koncepcja i wdrażanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności (KPO) skutecznie przyczyniają się do transformacji ekologicznej. Zgodnie z założeniami instrument uruchomiony w maju 2020 roku miał pomóc państwom członkowskim w odbudowie po pandemii COVID-19. Do lutego 2024 roku w jego ramach udostępniono 648 mld euro. Państwa członkowskie zobowiązały się przeznaczyć co najmniej 37 proc. swoich przydziałów krajowych na działania w dziedzinie klimatu. Komisja oceniła, że osiągnęły one ten poziom docelowy już na etapie planowania, przeznaczając na ten cel 42,5 proc. przydziałów.

W skontrolowanych państwach członkowskich Trybunał wykrył niedociągnięcia zarówno w samej koncepcji i planach odbudowy i zwiększania odporności, jak i we wdrażaniu proekologicznych i proklimatycznych działań. Zarzucił korzystanie z niedokładnych, wysoce przybliżonych danych pozostawiających pole do przeszacowań. Kontrolerzy nie znaleźli wyraźnych dowodów na to, w jaki sposób wdrożenie działań w ramach instrumentu przyczynia się do transformacji ekologicznej, stwierdzili też, że w sprawozdawczości dotyczącej wydatków na rzecz klimatu i transformacji ekologicznej nie uwzględniono informacji o faktycznych kosztach i rezultatach. Posłowie PiS domagają się debaty na ten temat w europarlamencie.

– Jeśli ta polityka klimatyczna się nie udaje, o czym mówi Europejski Trybunał Obrachunkowy, a wydaje się miliardy euro, to każdy się powinien zapytać, jakie są efekty wydatkowania tych pieniędzy – uzasadnia europoseł PiS. – Europejski Bank Centralny też powinien poznać ten raport i się do niego odnieść. Oczywiście to jeszcze nie jest koniec działania KPO, ale do 2026 roku już bardzo niedługo. Zobaczymy, czy kamienie milowe, czy kwestie związane z założonymi celami krajowych planów odbudowy zostaną zrealizowane. Bo jeśli nie, to okaże się, że wydaliśmy na rynek mnóstwo pieniędzy, które zakłóciły tylko gospodarkę w poszczególnych krajach, a wcale nie ma efektu związanego z neutralnością klimatyczną.

Po raz pierwszy parlamentarzyści zwrócili się do EBC o ocenę, w jaki sposób kwestie geopolityczne mogą wpłynąć na stabilność cen w latach 2025–2030. Posłanka sprawozdawczyni Anouk van Brug z Holandii podkreśliła w czasie debaty, że bank centralny zbyt późno podjął działania, by chronić stabilność cen przed skutkami wybuchu wojny w Ukrainie. Wezwanie do przygotowania planu na ewentualne konflikty ma być elementem aktywnego przewidywania kryzysów i szoków inflacyjnych.

W styczniu Rada Ministrów przyjęła projekt nowych przepisów o podatku akcyzowym. Zakładają one opodatkowanie alternatyw dla tradycyjnych wyrobów tytoniowych, czyli m.in. saszetek nikotynowych, wielorazowych papierosów elektronicznych czy podgrzewaczy tytoniu. Organizacje pracodawców krytykują tryb pracy nad ustawą, a w szczególności brak konsultacji z branżą, a także możliwą interpretację wskazującą na podwójne opodatkowanie jednej z kategorii produktów.

– Ministerstwo Finansów dąży do jak najszybszego opodatkowania sankcyjną stawką jednorazowych papierosów elektronicznych, ale jednocześnie planuje opodatkować urządzenia wielorazowe oraz urządzenia do podgrzewania tytoniu. Wysokość tej podwyżki jest tak duża, wynosi 40 zł na każde urządzenie, że istnieje istotne ryzyko, że większa część legalnego rynku zniknie i rynek w całości opanuje szara strefa – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Szymon Parulski, doradca podatkowy z Business Centre Club.

Przyjęty w styczniu przez Radę Ministrów projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym, ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra finansów, przewiduje opodatkowanie nowych kategorii wyrobów tytoniowych. Akcyza ma objąć urządzenia do waporyzacji, czyli wielorazowe papierosy elektroniczne, podgrzewacze tytoniu oraz urządzenia wielofunkcyjne. Podatek dotyczyć ma również zestawów części do urządzeń do waporyzacji. Stawka akcyzy na urządzenia do waporyzacji i zestawy części do urządzeń do waporyzacji będzie wynosić 40 zł za sztukę albo zestaw. W przypadku jednorazowych papierosów elektronicznych podwyższona zostaje akcyza od zawartego w nich płynu – o 40 zł za sztukę. Resort finansów zakłada, że nowe przepisy utrudnią dostęp do jednorazowych oraz wielorazowych papierosów elektronicznych i podgrzewaczy. Prognozowany przez MF wzrost cen detalicznych tych urządzeń wyniesie ok. 50 zł za sztukę.

– Podnosimy to ryzyko interpretacyjne w zakresie e-papierosów, gdzie możliwe jest podwójne opodatkowanie samego urządzenia versus papierosy czy urządzenia podgrzewane – podkreśla Marcin Nowacki, wiceprezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. – Nasza ocena tego projektu w całości jest negatywna, ale zwracamy uwagę na to, że jakiekolwiek opodatkowanie nie wchodziłoby w grę, musi się ono opierać na zasadach równej konkurencji i wyboru, który ma konsument, na bazie podobnego albo tego samego źródła opodatkowania.

ZPP wskazuje, że niejasna nadal pozostaje kwestia opodatkowania „podów” (kartridży). Sam „pod” i „e-papieros” to inne produkty, ponieważ pody są zbiornikami na płyn do papierosów elektronicznych, nie są urządzeniem, a jedynie materiałem eksploatacyjnym. W przypadku wielorazowych papierosów elektronicznych zachodzi ryzyko wielokrotnego opodatkowania. Kartridż sprzedawany jest wraz z płynem, więc jego część składowa opodatkowana jest już podatkiem akcyzowym. Ponadto niektóre kartridże sprzedawane są razem z urządzeniem sterującym, które na gruncie projektu byłoby opodatkowane jako urządzenie wielorazowe. W najgorszym możliwym scenariuszu jeden produkt byłby opodatkowany podatkiem trzykrotnie.

– Jeżeli interpretacja będzie zmierzała w tym kierunku, że przy e-papierosach opodatkowujemy główne urządzenie i kartridż, to mamy podwójne opodatkowanie w wysokości 80 zł, co zabija taką kategorię na legalnym rynku – wskazuje wiceprezes ZPP.

Eksperci zwracają uwagę, że spośród wszystkich wyrobów akcyzowych to właśnie płyny do e-papierosów charakteryzują się największym udziałem szarej strefy – według różnych źródeł może on wynosić od 32 do nawet 50 proc. Jeśli puste kartridże zostaną objęte dodatkową akcyzą, konsumenci z dużym prawdopodobieństwem będą szukać alternatyw w nielegalnym obrocie, nie tylko w przypadku płynów, ale także części eksploatacyjnych.

– Ten produkt na poziomie ceny się nie obroni, zdroworozsądkowy będzie wybór na poziomie budżetu konsumenta, aby wrócić do tradycyjnych papierosów bądź aby kupić ten produkt z internetu, od sprzedawców z zagranicy. Nie mamy dzisiaj narzędzi, aby to powstrzymać – ocenia Marcin Nowacki.

Stowarzyszenie Obrony Praw Przedsiębiorców w piśmie do Federacji Przedsiębiorców Polskich podaje, że projektowane przepisy wprost godzą w polskich małych i średnich producentów oraz promują szarą strefę. Definicje wyrobów akcyzowych w projekcie obejmują swoim zakresem nie tylko kartridże (pody) fabrycznie uzupełnione płynem, ale również puste kartridże (pody) przeznaczone do uzupełnienia płynem, który przede wszystkim produkowany jest w Polsce.

– Istotna podwyżka akcyzy na papierosy jednorazowe czy płyny do papierosów elektronicznych powoduje, że te wyroby będą droższe niż tradycyjne wyroby tytoniowe, w efekcie jest ryzyko, że konsumenci tych używek przerzucą się na tradycyjne wyroby, natomiast inna część pewnie będzie korzystała z nielegalnych wyrobów z szarej strefy – dodaje Szymon Parulski.

– Krytykujemy też sposób procedowania tej ustawy, brak dialogu, wysłuchania przemysłu, ekspertów i środowisk konsumenckich. Brak konsultacji i dialogu w sprawie tego projektu będzie miał konkretne konsekwencje. To nie jest tak, że podatkowo ten produkt zostanie wyeliminowany z rynku, to się stanie na poziomie legalnego obrotu w fizycznych punktach handlowych u tysięcy przedsiębiorców w Polsce – przekonuje Marcin Nowacki.

Prof. Andrzej Sobczak ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach wskazuje, że podgrzewacze tytoniu (THP) i elektroniczne papierosy (EP) należą do grupy bezdymnych urządzeń wielokrotnego użytku, które są dla użytkowników uzależnionych od nikotyny alternatywą dla tradycyjnego palenia tytoniu. Bazują na procesie podgrzewania, a nie spalania jak w przypadku papierosów konwencjonalnych, nie generują dymu papierosowego, co ma bezpośredni wpływ na ilość inhalowanych toksycznych i rakotwórczych substancji. Jak wskazuje ekspert, pod tym względem są niemal tymi samymi urządzeniami, a główna różnica polega na źródle, z którego emitowana jest nikotyna. W przypadku EP są to specjalne liquidy, czyli mieszanka gliceryny, glikolu propylowego, aromatów smakowych i nikotyny, natomiast w THP źródłem jest tytoń.

Dlatego, jak dodaje Marcin Nowacki, rozsądna polityka antytytoniowa powinna uwzględniać szkodliwość wyrobów tytoniowych i dostosowywać do tego przepisy. Jako przykład podaje szwedzką strategię opierającą się na proporcjonalnej akcyzie na tytoń, która odzwierciedla niższe ryzyko związane z mniej szkodliwymi alternatywami dla papierosów.

– Paradoksem tej sytuacji jest to, że w Polsce poprzez taki projekt staramy się odciągać konsumenta od urządzeń i technologii, które są mniej szkodliwe niż tradycyjne papierosy – mówi wiceprezes ZPP.

Nowe przepisy mają wejść w życie od 1 kwietnia 2025 roku. W przypadku urządzeń do waporyzacji, zestawów części do tych urządzeń i płynu zawartego w jednorazowych papierosach elektronicznych mają być stosowane od 1 lipca 2025 roku. Miesiąc później zaczną obowiązywać przepisy w zakresie saszetek nikotynowych i innych wyrobów nikotynowych.

Rok 2025 powinien być dobrym okresem na rynku kredytów mieszkaniowych. – Zainteresowanie nadal będzie rosło i paradoksalnie przyczyni się do tego niedawna zapowiedź ministra rozwoju i technologii, że nie będzie Kredytu 0 proc. – ocenia dr Jacek Furga, prezes Centrum Procesów Bankowych i Informacji. Jak wskazuje, pomimo braku kolejnego programu wsparcia dla kredytów mieszkaniowych 2024 rok również zakończył się dobrym wynikiem, a jakość obsługi złotowych kredytów mieszkaniowych pozostaje na bardzo wysokim poziomie.

– Rok 2024 zakończymy bardzo dobrym wynikiem. Spodziewamy się ok. 200 tys. kredytów hipotecznych udzielonych w całym roku. To jest wzrost w relacji do roku ubiegłego, ale również duży skok w relacji do roku 2022, kiedy stopy procentowe były wyjątkowo wysokie – mówi agencji Newseria Biznes dr Jacek Furga.

Według danych Biura Informacji Kredytowej w listopadzie br. segment kredytów hipotecznych nieco zwolnił: banki udzieliły zarówno o 35,7 proc. mniej kredytów mieszkaniowych w porównaniu do listopada 2023 roku, jak i o 10,5 proc. mniej w relacji do października 2024 roku. Spadek miał miejsce również w ujęciu wartościowym: o 31,9 proc. rok do roku i o 9,5 proc. w porównaniu do poprzedniego miesiąca. Pomimo to kredyty mieszkaniowe w okresie od stycznia do listopada br., w porównaniu do analogicznego okresu zeszłego roku, odnotowały wysoką dodatnią dynamikę zarówno w ujęciu liczbowym (+31,9 proc. r/r), jak i wartościowym (+45,8 proc. r/r). Analitycy BIK wskazują, że mimo braku kolejnego programu wsparcia ten segment wciąż radzi sobie całkiem dobrze, a wartość akcji kredytowej w listopadzie br. wyniosła 6,72 mld zł. W efekcie zakładana na ten rok prognoza akcji kredytowej sięgającej 81 mld zł zostanie przekroczona, ponieważ już po 11 miesiącach br. osiągnęła 80,72 mld zł.

– Zainteresowanie nadal będzie rosło i paradoksalnie przyczyni się do tego niedawna wypowiedź ministra rozwoju i technologii, że nie będzie Kredytu 0 proc. – ocenia prezes Centrum Procesów Bankowych i Informacji. – Ta informacja była oczekiwana od dawna, a od kilku dni wiemy, że ten program na razie nie będzie realizowany. To może być impuls dla tych, którzy czekali na ten kredyt i wstrzymywali się z zakupem mieszkania, do podjęcia takiej decyzji w nadchodzących miesiącach. Tak więc 2025 również powinien być dobrym rokiem na rynku kredytowym.

Kredyt 0 proc. to zapowiadany od kilku miesięcy nowy program dopłat do kredytów mieszkaniowych. Według zapowiedzi Ministerstwa Rozwoju i Technologii miał zapewnić finansowe wsparcie w formie dopłat do rat kredytu m.in. na zakup mieszkania lub budowę domu jednorodzinnego. Wyższe wsparcie miało być kierowane do gospodarstw wieloosobowych, utrzymana miała być również możliwość udzielenia przez Bank Gospodarstwa Krajowego gwarancji wkładu własnego. Jednak w połowie grudnia br. minister rozwoju i technologii Krzysztof Paszyk zadeklarował, że program nie będzie realizowany. Jak wskazał, Polska ma najwyższe w Unii Europejskiej oprocentowanie kredytów mieszkaniowych – blisko dwukrotnie wyższe niż średnia europejska – i państwo musi znaleźć rozwiązanie, które pomoże Polakom w tym zakresie. Jednocześnie zadeklarował też, że nowa propozycja mieszkaniowa rządu zostanie zaprezentowana w pierwszym kwartale tego roku.

– Informacja o tym, że obiecywany od ponad roku Kredyt 0 proc. nie dojdzie do skutku, została odebrana przez rynek raczej spokojnie i z pewną ulgą, bo najgorsza jest niepewność, czekanie na decyzje i szczegóły. A rynek potrzebuje pewności i przewidywalności. Ta informacja pozwala teraz planować swoje dalsze ruchy każdemu z potencjalnych zainteresowanych nabyciem mieszkania na własne potrzeby – mówi dr Jacek Furga.

Jak zauważa BIK, pozytywnym zjawiskiem dla rynku kredytów mieszkaniowych jest rosnąca zdolność kredytowa, będąca efektem ponad 8-proc. realnego wzrostu wynagrodzeń. Te czynniki bezpośrednio przekładają się na możliwość zaciągania kredytów mieszkaniowych na wyższą kwotę. W listopadzie br. średnia kwota takiego kredytu wyniosła rekordowe 429,2 tys. zł i była o 6 proc. wyższa niż przed rokiem. Analitycy BIK wyjaśniają, że obecnie kredyt mieszkaniowy zaciągają osoby o wyższych dochodach.

– Docelowym rozwiązaniem dla rynku mieszkaniowego byłby długoterminowy kredyt o stałej stopie. Patrząc na doświadczenia amerykańskie czy niemieckie, optymalnym rozwiązaniem byłby taki kredyt o oprocentowaniu 5 proc. na cały okres kredytowania – proponuje prezes Centrum Procesów Bankowych i Informacji. – Trzeba po prostu jasno powiedzieć, że jeżeli kogoś stać na kredyt 5 proc., to kupuje mieszkanie, a jeśli kogoś nie stać, to nie kupuje i szuka mieszkania na wynajem. Oczywiście dzisiaj mieszkań na wynajem jest w Polsce za mało i trzeba też szukać instrumentów, które zwiększyłyby tę liczbę. Tutaj z kolei kłania się ustawa o REIT-ach, która jest dyskutowana już po raz kolejny.

REIT-y, czyli fundusze inwestujące kapitał w nieruchomości, które przynoszą stały dochód z ich wynajmu, działają już w kilkudziesięciu krajach; są bardzo popularnym instrumentem m.in. w Stanach Zjednoczonych. Analitycy oceniają, że takie instrumenty mogą być atrakcyjnym narzędziem umożliwiającym inwestorom prywatnym zainwestowanie swoich oszczędności i budowanie kapitału np. na przyszłą emeryturę. Według niedawnego raportu JLL i Banku Pekao polscy inwestorzy indywidualni mogliby zainwestować w krajowe REIT-y około 11,5 mld zł.

– Polacy mają dosyć gotówki i są w stanie zainwestować w nieruchomości, ale nie wtedy, kiedy się ich straszy, że „jeśli masz drugie czy trzecie mieszkanie, to dowalimy ci jeszcze podatek, bo jak już się tak wzbogaciłeś, to musisz jeszcze raz zapłacić” – mówi dr Jacek Furga. – W praktyce jeśli ktoś ma taką możliwość, to zamiast kupować kolejny, luksusowy samochód czy jechać na wakacje na Malediwy, lepiej niech kupi trzecie czy czwarte mieszkanie i wprowadzi na rynek najmu. To jest interes państwa i to jest interes nas wszystkich, żeby tych mieszkań było jak najwięcej, bo dzięki temu będziemy płacić za wynajem mniej.